Социал керээ-биле күрүнеден социал ачы-дуза чедирилгези
Россияның Президентизиниң «2024 чылга чедир Россия Федерациязының хөгжүлдезиниң национал сорулгалары болгаш стратегтиг айтырыглары» чарлыы езугаар, чуртта ядыы-түреңги чорукту ийи катап эвээжедип, кижилерниң боттуг орулгазын көвүдедир дээн сорулганы күүседир дээш, күрүнеден социал дузаны бээри-биле 2020 чылда 21 регионнарга күрүнеден социал дуза бээр шенелде төлевилелди эгелээн. Ол регионнарның санынче Тыва Республика база кирген.
Президентиниң айтыышкынын боттандырары-биле, Тываның Чазаа 2020 чылдың февраль 20-де 55 дугаарлыг доктаалды бадылап, ооң күүселдези-биле социал керээниң күрүне ачы-дузазын чорудуп эгелээн.
Социал керээ-биле күрүнеден социал ачы-дуза алыр программага бодунуң орулгазы амыдырап-чурттаарының кудуку хемчээлинден эвээш орулгалыг хамаатылар, амыдырал аайы-биле бергедээшкиннерге таварышкан өг-бүлелер киржирин чурумчутканын Тыва Республиканың күш-ажыл болгаш соцал политика сайыдының бирги оралакчызы Амур Увангур тайылбырлаан.
– Социал керээниң кол сорулгазы болза, чааскаан чурттап турар хамаатыларга, азы өг-бүлениң ай санында орулгазы чуртта доктааткан амыдырап-чурттаарының кудуку хемчээлинден, азы 11634 рубльдан эвээш болур болза, өг-бүлениң орулгалыг кезээн көвүдедирин чедип алырында.
Социал керээ – хамааты кижи-биле күрүнениң социал камгалал органнарының аразында тускай керээ болур. Хамааты кижиниң сорулгазы – бодунуң материалдыг байдалын экижидип, ядыы-түреңги чоруктан уштунары. А социал албан черлери ол кижиге тускай программаны тургузуп, ооң күүселдези-биле деткимчени көргүзеринде.
Сайыттың оралакчызы программаның дөрт угланыышкынынга доктааган.
Бирги угланыышкын – дузага хереглелдиг кижини ажылче хаара тудары база ол кижини кандыг-бир мергежилге өөредирин чедип алыры. Кыска хуусаалыг өөредилге курстарының төлевири 30 муң рубльдан көвүдевес болза, Күш-ажыл яамызы ону төлеп бээр. Оон аңгыда өөредилге үезинде 12 муң рубль стипендияны бээри база көрдүнген. Мында болза, акша-хөреңгини шилчидериниң тускай документилери-биле ол кижиниң боттуг орулгаларын хынаар бүрүн аргалар бар. Хамааты кижиниң ажыл берикчизинде шын тургустунганының бадыткалын хынап көөрү албан.
2020 чылда 811 социал керээ чардынган. Ооң боттанылгазынче 36706,17 муң рубльди угландырган. А 2021 чылда 1183 кижини ажылче хаара тудары планнаттынган.
Ийиги угланыышкын – хамааты кижиге бодунуң бизнезин тургузуп алырынга, 250 муң рубль акша түңнүг деткимчени бээри. Социал керээ-биле деткимче алыкчызы боду ажылда хандыртынганын бадыткап, үндүрүг албанынга бүрүткедир ужурлуг. Ол дээш күрүнеден 10 муң рубльдиң шаңналын база алыр. Деткимче акша-хөреңги-биле дериг-херекселдер дээн ышкаш, эң чугула херек чүүлдерни садып ап болур. Дериг-херексел садып алган чектери, доктаал-саавырлары, керээлери-биле ону шынзыдар.
ТР-ниң Күш-ажыл яамызы ай санында баргаш, ажыл угланыышкынын шын эгелеп алганын хайгааралга алыр. Дериг-херекселедерни шынап-ла саткан бе, ажылы, ажыглалы шын бе дээш көөр чүүлдер хөй. Тускай сорулгалыг программа күүсеттинип турарын хынаары албан.
2021 чылда бо угланыышкынга ниитизи-биле 187,5 сая рубльди 750 хамаатыга хуваары планнаттынган. Бир хамаатыга онааштыр ооң хемчээли 250 муң рубль болурун билип алза артык эвес.
Үшкү угланыышкын – бодунуң девискээринге хууда дузалал ажыл-агыйын ажыдары. Тываның Күш-ажыл яамызы ол сорулгага 100 муң рубльди хамаатының агар санынче шилчидип бээр. Деткимче акша-биле ажыл-агыйга хереглээр чүүлдерни, азы хаван, дагаа, тоолайларны садып алырын айтыр.
Деткимче алыкчызы үндүрүг албанынга боду ажыл-биле хандырттынган кылдыр бүрүткедип алыры албан. Боду хандыртынып хөгжүүрүнге чер участогу бар болуру албан болгаш акшаны ажылдап ап болурун шынзыдар.
Хуу дузалал ажыл-агыйын хөгжүдер дээн 640 хамаатыга ниитизи-биле 64,0 сая рубль акшаны угландырар. Бир хамаатыга күрүне деткимчезиниң хемчээли – 100 муң рубль чедир.
Дөрткү угланыышкын – эң-не берге байдалда чурттап турар өг-бүлелерге хамааржыр. Өг-бүлениң материалдыг байдалын экижидерин айыткан тускай программаны ажылдап кылыр. Ай санында-ла 11634 рубльди алды айның дургузунда шилчидип бээр.
Шилчип келген акшазын кайнаар, канчаар чараанын чектер-биле бадыткаар. Бажың эт-севи, техника аймаа, хөмүр, ыяш, өөренир херекселдер, аъш-чем дээш, өске-даа чарыгдалдарже ону угландырып болур. Оон аңгыда чырык энергиязының ажыглалын төлээринче ону киириштирип болур. 954 хамаатыларга амыдыралдың эң берге байдалындан уштунары-биле дузаны ниитизи-биле 67,0 сая рубльди бо чылда планнаан.
Социал керээ-биле күрүне деткимчезин алыр программага киржир документилерни 2021 чылдың март 1-ден эгелеп катап хүлээп эгелээн. Ону чурттап турар база киир бижиткен чериниң аайы-биле чонну ажылга хаара тудар төптерже, азы Социал деткимче төптеринче киирерин сагындыраал.
