Өг-бүле бизнезиниң эге базымнары
Таңды кожууннуң Балгазын сумузундан Сайлык Ондар күрүнениң деткимчезин ап, сумузунда черлик үнүштер (кат-чимис, эм оъттар, тоорук) болбаазырадыр «Алдын чочагай» деп цехти эрткен чылын ажыткан. Аныяк сайгарлыкчы оран-таңдызының хайырлаан байлаан болбаазырадыр дериг-херекселди четчелеп алган.
Сайлык боду программист, өөнүң ээзи Айыр-Санаа аъш-чем бүдүрүлгезиниң технологу. Уругларынга Айыр-Санааның авазы Алла Анатольевна өмек-дөмек болуп чоруур. Ынчангаш өг-бүле бизнезиниң эге базымнары салдынган деп болур.
Колдуунда республиканың чонунуң сонуургалын оттурган хады чочагайындан вареньены бүдүрүп турар. Бо вареньени эрткен чылдың төнчүзүнде садып алыкчылар арыдыпкан. Ону чагыдып алыры-биле чон хөйү-биле долгап кээр.
Хады чочагайын апрель-май айларда быжа бээрге, чыыр. Эрткен чылын Ондарлар ону хөй эвести чыгган. Чүге дизе ынчан соодукчу улуг хааржактар чок турганы-биле чочагайларны хөйү-биле чыып ап, доңуруп алыр арга чок турган. Апрель-май айларны эрттирип алыр болза, хады чочагайы улгады бээр дээрзин Алла Анатольевна демдегледи.
– Эрткен чылын ниитизи-биле кат арай шоолуг элбек үнмээн болгаш ооң өртек-үнези база өзе берген. Бир хууң инек-карааны 2000 рубльге саткаш болбаазырадырга, шоолуг орулга кирбес. Тоорук үрүңүнден вареньени база улус дыка сонуургаар. Ооң чемижин сайлаар тускай херексел чокта, дыка шүүттүг. Пөске ораап алгаш, маска-биле соктап тургаш аңгылаар. Чоорту акша-төгерикти чыып алгаш, тоорук сайлаар станок садып алыр бис. Ооң өртек-үнези 170 хире муң рубль. Тоорукту тускай температурага шыгжавас болза, дораан дүдүп эгелээр. Немей улуг соодукчу, тоорук сайлаар станокту садып алгаш, бо чайын тоорук чондан хүлээп эгелээр бис.
Амгы үеде честек-кат, көк-кат, инек-караа, чыжыргана, тыква, хадының ине бүрүлеринден вареньени хайындырып турар. Чыжыргананы Эрзин кожуундан садып ап турар. Варенье кудар шил саваларны чагыдып ап турар. Ооң этикатказын садып алганы өңнүг принтеринге үндүрүп алыр.
Ондарларның өү-бүлези сезон эрте берген дээш, черле анаа олурбас, олар бо үеде шайлар (хадының ине бүрүлеринден болгаш ыт кадындан) кылып турар. Хадының ине бүрүлерин соок үеде чыыр. Шайдан өске хадының ине бүрүлеринден варенье база хайындырып турар. Эм-дом шынарлыг шай биле вареньени кады ажыглаарга, халдавырлыг аарыглар үезинде мага-боттуң иммунитедин быжыглаар. Оон аңгыда кышкы үеде хадының улуг чочайгайларындан суй-белектер кылып турар.
– Ажы-төлүм ажыл-агый чок турган. Биче бүдүрүлгевистиң ачызында өг-бүлевис акша-төгерик-даа үспейн тур бис. Ажыл чок улустарга социал деткимче берип турары, магалыг-дыр. Амгы үеде варенье, шайлар, суй-белектерни бажыңда кылып тур бис. Улаштыр төрээн сумувусту сайзырадыр сорулганы салып, октаттынган машина тургузар черниң богун аштап, үндүр сөөртүвүс. Чырыкты удавас кожуптар. Кат чыыр сезон келбээнде, чаа цехче көжерин кызыдар бис. Бо чазын хады чочагайын база чондан хүлээп эгелээр бис – деп, Алла Анатольевна ажыл-ижин таныштырды.
Ондарлар аңгы цехти ажыдып ап, ону элээн шуудадып алгаш, соцчеткилерге биче бүдүрүлгезиниң «Алдын чочагай» деп арынын ажыдып ап, барааннарын делгеп, садып эгелээр.
